Onlangs hielden we een proefles Spaans met TPRS voor een groep mensen met dyslexie. TPRS lijkt een goede manier om taal te onderwijzen aan mensen met bepaalde leerbehoeften, maar voor zover ik weet is er nog geen onderzoek gedaan naar TPRS in relatie tot dyslexie. Met deze proefles willen we een aanzet geven tot het doen van onderzoek naar betere lesvormen voor talenonderwijs aan dyslecten.
De deelnemers hebben tijdens hun schooltijd (en daarna) allemaal moeite gehad met het leren van vreemde talen. Niet alleen doordat ze moeite hebben met lezen, maar ook doordat ze informatie soms op een andere manier verwerken. Ze waren benieuwd naar deze vorm van lesgeven en hadden zich daarom aangemeld voor dit 'experiment'.
Na de proefles bespraken we hun ervaringen. Over het algemeen waren ze enthousiast, met name over de verschillende manieren waarop betekenis wordt gegeven aan nieuwe woorden en zinnen. Ook het stap voor stap opbouwen van de zinnen en het direct vaststellen van de betekenis werd als prettig ervaren:
"Wat voor iedereen met dyslexie geldt is dat ze graag expliciet leren hoe dingen in elkaar zitten. Dat is ook een algemene regel bij het onderwijzen van een vak dat voor iemand moeilijk is. Het onderwerp wordt niet ‘aangevoeld’, wat moet worden geleerd moet expliciet worden genoemd en er mag geen stapje worden overgeslagen. (Dat deed je ook beslist niet, dinsdag!)"Â
Natuurlijk zijn dyslecten onderling net zo verschillend als niet-dyslecten, dus sommigen vonden de manier van spreken bijvoorbeeld veel te overdreven, anderen vonden dat juist fijn. Eén van de deelnemers schreef:
"Ik weet zeker, dat deze vorm van taal leren veel gemakkelijker is als je dyslexie hebt, dan wanneer je het allemaal uit een boek moet leren. Mensen met dyslexie die muzikaal zijn ingesteld leren een vreemde taal gemakkelijk op het gehoor. Zet ze drie maanden (alleen) in Schotland en ze spreken vloeiend Schots, met accent en al. Schrijven is natuurlijk een heel ander verhaal. Maar niet iedereen met dyslexie is muzikaal ingesteld, dus dit geldt voor een deel van de groep."
Maar over één ding waren ze het allemaal eens: "We moeten van tevoren weten dat er geen foute antwoorden zijn." Mensen met dyslexie zijn in hun schoolcarrière vaak behandeld alsof ze dom of lui waren, omdat ze minder snel teksten konden verwerken dan anderen. Vooral volwassenen hebben dit ervaren, omdat er in hun jeugd nog weinig of niets bekend was over dyslexie. Hierdoor zijn dyslecten heel bang voor schoolse situaties waarin ze fouten zouden kunnen maken. En juist TPRS zou daarom zo'n prettige manier van taalleren kunnen zijn, omdat er binnen TPRS geen 'fouten' bestaan.
Ik (Kirstin) moet bekennen dat ik hier niet op had geanticipeerd. In mijn reguliere cursussen geef ik een heel korte uitleg en begin ik snel met het opbouwen van het verhaal. Al doende geef ik tussendoor steeds een korte toelichting op wat er van de cursisten verwacht wordt. In een groep met dyslecten is het toch echt aan te raden om meer tijd te nemen om mensen op hun gemak te stellen. Zoals één van de deelnemers schreef:
"Wat betreft de faalangst denk ik dan ook, dat een introductie handig zou zijn, waarbij je aangeeft dat we een verhaaltje in het Spaans gaan maken, waarbij jij een beetje stuurt en waarbij de deelnemers ook dingen kunnen inbrengen – in het Nederlands of in het Spaans – en dat er niets fout is. En dat je zo woorden leert, maar ook zinsbouw, articulatie en intonatie. Toen ik doorkreeg wat de bedoeling was, heb ik ervan genoten!"
Uiteindelijk was iedereen enthousiast en positief over de TPRS-les. Eén van de deelnemers had direct na de les nog wat bedenkingen, maar schreef me twee weken later:
"Nog even een reactie op de proefles die ik bij je gedaan heb. Ik merk dat ik het erg leuk vond en ik merkte ook dat ik in de bus steeds de zin die we leerden aan het herhalen was in mijn hoofd. En toen ik thuis was kon ik hem met bewegen en al vertellen. Ook nu nog kan ik me het deuntje en enkele woorden van die zin herinneren. Eigenlijk vond ik het leuker dan ik dacht dat het zou zijn, en ook leuker dan ik dacht dat ik het aan het einde van de les vond."
Na de les hielden we een kleine enquête, waarin deelnemers konden aangeven wat hen hielp bij het taalleren, en wat hen juist niet hielp. De resultaten laten zien dat er veel verschillen in persoonlijke voorkeur zijn, maar ook dat sommige aspecten door meerdere mensen werden genoemd.
Dit hielp mij WEL:
Het uitbeelden, het tweetalig op het bord schrijven, zodat je af kunt kijken, het nazeggen, de gebaren, vooral van de wat lastigere woorden zoals klein en zoekt, de herhalende tekst op het bord, de duidelijke uitspraak met het uitbeelden, veel herhalen, stapje voor stapje het verhaal opbouwen, het verhaal begrijpen is veel gemakkelijker dan het spreken, de vraagwoorden aan de muur, het langzame spreken, de expressie, de afwisseling in toon: hard, zacht, de drama, actie en interactie, de spulletjes en plaatjes.
Dit hielp mij NIET:
Ik moet er niet aan denken zolang voor de klas te zitten en dan mee te doen, ik zou sneller het verhaal laten herhalen om in de cadans van het verhaal te komen, soms gaat het te langzaam, daardoor dwaal ik af, ik vond de logica lastig, wist niet waarom een antwoord goed of fout was, en ben wat gevoelig voor het fout doen, te overdreven bewegen, ik miste het dat we niet mochten nazeggen, je moet even weten hoe het 'verhaal opbouwen' werkt, je moet meekunnen in de speelsheid.
Nader onderzoek
Nu in dit kleine experiment naar voren is gekomen dat de TPRS-benadering door enkele dyslecten als een welkome manier van taalonderwijs wordt gezien, zouden we graag zien dat er meer onderzoek wordt gedaan naar de mogelijkheden en onmogelijkheden van TPRS als lesvorm voor mensen met dyslexie. Mogelijke onderzoeksvragen zouden kunnen zijn:
Zijn er aspecten van TPRS die voor alle typen dyslecten nuttig zijn bij het leren van een vreemde taal?
Zijn er aspecten van TPRS die beter achterwege gelaten kunnen worden in taallessen aan dyslecten?
Zijn er zaken die toegevoegd zouden moeten worden aan TPRS wanneer deze benadering gebruikt wordt voor taallessen aan dyslecten?
Ken je iemand die nog een onderwerp zoekt voor een master thesis of ben je zelf geïnteresseerd? Neem contact met ons op! Wij helpen je graag verder.
(Let op: we hebben geen kant-en-klare onderzoeksopzet voor je klaarliggen.)
Voor meer informatie over dyslexie:
Voor meer informatie over dyslexie en taalleren:
Irene Brouwer Konyndyk: Foreign languages for everyone.
A.J. van Berkel: Orthodidactische gids voor het vreemde-talenonderwijs
Wim Tops en Gitte Boons: Dyslexie en moderne vreemde talen
Comments